خدمات پیشگیری و بازتوانی

بخش بازتوانی قلبی

بازتوانی قلب شامل مجموعه ای از خدمات طبی شامل تغییر سبک زندگی بیمار در جهت سبک زندگی سالم و برنامه های ارتقای سلامت بیماران مانند کنترل ریسک فاکتورهای قلبی- عروقی که در نهایت باعث افزایش سطح کیفی زندگی آنان می شود.

برنامه هایی که در این بخش برای مراجعین ارائه و اجرا می شوند شامل: ویزیت توسط پزشک بازتوانی قلب و چکاپ کلی و کنترل ریسک فاکتورهای بیماری قلبی عروقی مانند پرفشاری خون (HTN )، چربی خون بالا (HLP)، دیابت شیرین (DM) و در صورت نیاز به مشاوره و ویزیت ارجاع به کلینیک های تخصصی قلب و داخلی می باشد. سایر برنامه ها شامل: ترک سیگار و دیگر مواد مضر، کنترل تعارضات و بیماریهای روانی که بر قلب و عروق و روند بیماری قلبی اثرات سوء دارند مثل استرس اضطراب و افسردگی و... و جلسات Relaxation  ، برنامه مشاوره تغذیه و رژیم درمانی و کنترل وزن و ارائه دستورات تغذیه سالم،  برنامه فیزیوتراپی و مشاوره فعالیت های فیزیکی مناسب، مراقبتهای پرستاری، برنامه های ورزشی طبی استاندارد با دستگاه های مجهز و مدرن با مانیتورینگ قلبی بر اساس نتایج اکوکاردیوگرافی و تست ورزش و سایر اندکس ها مانند اقدامات درمانی انجام گرفته مثل PTCA –CABG و نوع بیماریهای قلبی هر شخص می باشد.

 برنامه بازتوانی قلب برای بیماران قلبی چه افرادی که عمل جراحی مثل CABG یا PTCA انجام داده باشند و چه انجام نداده باشند اجرا می شود.

بخش بازتوانی قلب بیمارستان شهید رجایی دارای پزشک بازتوانی قلب، واحد مشاوره روانشناسی، واحد مشاوره تغذیه، واحد فیزیوتراپی، واحد پرستاری، واحد آموزش بیماران و خانواده ها، بخش EECP و سالن های Training مجهز به تجهیزات ورزشی پیشرفته با قابلیت کنترل مرکزی می باشد.

خدماتی که در این بخش ارائه می شوند دو قسمت می باشند یک قسمت فاز مشاوره ای Inpatient و یک قسمت برنامه Outpatient می باشند.

فاز Inpatient برای بیماران قلبی بستری در بیمارستان انجام می شود و شامل ویزیت و مشاوره پزشک بازتوانی قلب و مشاورات و مراقبتهای پرستاری، روانشناسی، تغذیه و فیزیوتراپی می باشد.

فاز Outpatient برای بیمارانی که از خارج بیمارستان و مطب پزشکان مراجعه می کنند و یا بیمارانی که قبلا تحت مشاوره Inpatient قرار گرفته بودند اجرا می شود.

فاز Outpatient مرحله اصلی بازتوانی قلب است که در بیماران جراحی قلب پس از 4هفته، در بیماران مبتلا به سکته قلبی پس از 6 هفته و در بیماران آنژیوپلاستی پس از 10روز قابل اجرا می باشند. در این مرحله بیماران معرفی شده توسط متخصصین و جراحان قلب پس از تشکیل پرونده جهت انجام تست ورزش و معاینات سیستم قلبی- عروقی به کلینیک قلب ارجاع می شوند. سپس با توجه به تست ورزش و نتایج قبلی اکو آزمایش ها و پرونده بیمار برای هر بیمار نسخه ورزشی خاصی (ازنظر شدت زمان و مقدار جلسات ورزشی مورد نیاز) تجویز می شود.

با توجه به اهمیت بازتوانی قلب کلاسها با حضور تیم بازتوانی قلب متشکل از متخصصین قلب و توانبخشی و نیز کارشناسان پرستاری، فیزیوتراپی، تغذیه و روانشناسی برگزار می شود و به سوالات بیماران در زمینه های مختلف پاسخ داده می شود.

 

بازتوانی قلبی

برنامه‌های بازتوانی قلبی اغلب از طریق بیمارستان‌ها به افراد ارایه می‌شوند. برنامه بازتوانی قلب، یک برنامه مراقبت پزشکی است که به شما کمک می‌کند تا نحوه زندگی کردن در کنار بیماری قلبی را یاد بگیرید. همچنین شما را با منابعی آشنا می‌سازد که می‌توانند کمک‌هایی به شما عرضه نمایند تا به زندگی کامل و رضایت‌بخش برگردید. این برنامه هر چند محدودیت زمانی دارد، ولی سرعت بهبودی شما را بالا می‌برد. کارکنان آموزش دیده با شما کار می‌کنند تا شما بهبودی، وضعیت پزشکی، برگشت به کار و زندگی خانوادگی بهتری داشته باشید. در بازتوانی، ورزشی که در شرایط تحت کنترل و زیر نظر پرسنل پزشکی مجرب انجام می‌شود سطحی از ایمنی را فراهم می‌نماید که به شما کمک می‌کنند تا به اهداف ورزشی خودتان راحت‌تر و آسان‌تر از ورزش کردن به تنهایی دست یابید. بسیاری از بیمه‌ها بازتوانی قلبی را پوشش می‌دهند. پزشک شما معمولا اطلاعاتی درباره برنامه‌های بازتوانی قلبی نزدیک به محل زندگی شما ارایه می‌دهد.
برنامه باز توانی معمولاً سه ماه طول می کشد و به چهار مرحله تقسیم‌بندی می‌شود: بستری شدن در بیمارستان، دوران نقاهت زودهنگام (2 تا 12 هفته بعد از رفتن به خانه)، دوران نقاهت دیرهنگام (6 تا 12 هفته یا بیشتر) و مرحله نگهداری.
مرحله نگهداری شامل بقیه عمر شما می‌باشد و در این مرحله تغییرات مثبت شیوه زندگی دایمی شده و شما به فعالیت‌های طبیعی زندگی برمی‌گردید. یک برنامه بازتوانی قلبی به شما در موارد زیر کمک خواهد کرد:
• افزایش تدریجی سطح فعالیت جسمانی شما به منظور تقویت قلبتان بطوریکه بتوانید ظرفیت فعالیت جسمانی خود را به طور ایمن به حداکثر برسانید.
• تغییر شیوه آشپزی، رژیم‌های غذایی و شیوه‌های تغذیه به منظور تمرکز بر یک رژیم کم چرب و کم کلسترول.
• تهیه و تنظیم برنامه‌ای برای متعادل کردن رژیم غذایی و میزان فعالیت ورزشی به منظور کنترل وزن.
• استفاده از مشاوره و سایر کمک‌ها برای ترک سیگار.
• استفاده از مشاوره درباره تاثیر شغل بر سلامتی قلب و اینکه چگونه می‌توان از خود مراقبت کرد.
• یادگیری روش‌های مختلف (مانند یوگا، مدیتیشن، یا ماساژ) به منظور کنترل استرس موجود در محیط‌های کاری.
• پرداختن به جنبه عاطفی و روانی تغییرات زندگی.
• گفتگو با افرادیکه با چالش‌های مشابهی مواجه بوده و تغییرات مشابهی را در زندگی خود اعمال می‌کنند.

کلینیک پیشگیری و ارتقاء سلامت

از کلینیک های منحصر به فرد مرکز بوده که در آن خدمات پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی و ارتقای سلامت ارائه می شود.

با توجه به ریسک فاکتورهای اصلاح پذیر بیماریهای مزمن، از جمله بیماریهای قلبی عروقی بر اساس توصیه های کارگروه خدمات پیشگیری بر اساس سن، جنس و ... توصیه های خاص هر بیمار را ارائه نموده و به بیماریابی و غربالگری عوامل خطر از جمله چربی خون بالا، فشار خون بالا، اضافه وزن وچاقی، کم تحرکی، سندرم متابولیک، بیماری دیابت و ... می پردازد.

این کلینیک با ارائه فیلم های آموزشی، پمفلت ها و کتابچه ها و نیز برگزاری کلاسهای آموزشی به ارتقاء سلامت و توانمندسازی بیماران و همراهان آنها برای حفظ و بهبود وضعیت سلامتی آنها کمک می نماید.

 

پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی

در ایران بیماری‌های قلبی‌عروقی علت اصلی مرگ و میر در مردان و زنان هستند. بیماری‌های قلبی‌عروقی اشکال مختلفی مانند: فشارخون‌بالا، بیماری‌سرخرگهای‌کرونری، بیماریهای دریچه‌ای قلب، نارسایی احتقانی قلبی، تصلب‌شرایین (آترواسکلروز) و سکته مغزی دارند.
بدلیل بار سنگینی که این بیماری‌ها از لحاظ اقتصادی و سلامت بر جامعه وارد می‌سازند، تحقیقات وسیعی برای پیشگیری از این بیماری‌ها انجام گرفته است. در طول دهه‌های اخیر مطالعات وسیعی بر روی صدها هزار نفر انجام گرفته است. این مطالعات عوامل خطری را که سبب افزایش احتمال ابتلا فرد به بیماری‌های قلبی‌عروقی می شوند را مشخص نموده‌اند. آگاهی از این عوامل خطر و چگونگی کنترل آنها این فرصت را این فرصت را بوجود می آورد که بتوان از بروز این بیماری ها پیشگیری کرده و یا در صورت ابتلا از شدت آن کاست. بیماری‌های قلبی‌عروقی تهدیدی عمده برای جامعه انسانی به شمار می‌آیند ولی می‌توان میزان مرگ و میر ناشی از آنها را به شکل قابل توجهی کاهش داد، چراکه بسیاری از افراد می‌توانند تغییرات مثبتی را در شیوه زندگی خود ایجاد کرده و از ایجاد و یا بدترشدن این بیماری‌ها پیشگیری کنند.
این تغییرات پیشگیرانه (شامل تغذیه‌سالم‌قلبی، افزایش‌فعالیت‌جسمانی و برخورد با عادات خطرناکی مثل استعمال‌دخانیات یا مصرف الکل) بدلیل ماهیت بیماری‌های قلبی‌عروقی و نحوه درمان آنها، اهمیت بسیار زیادی دارند. بیماری‌های قلبی‌عروقی به آهستگی ایجاد شده و اغلب علامتی نیز ندارند. عواملی چون رسوب کلسترول یا فشارخون بالا ممکن است در کودکی آغاز شده و برای چندین دهه تشخیص داده نشوند، بنابراین بهترین راهکار پیشگیری است.
در حدود نیمی از موارد مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی  ناگهانی هستند یعنی بروز آنها غیرمنتظره بوده و فرصت کمی نیز برای تدابیر درمانی وجود دارد. برخی از درمان‌های متداول امروزی (مانند جراحی بای‌پس سرخرگ کرونری) را نمی‌توان برای هر فرد در معرض خطر انجام داد. سایر اقدامات درمانی مانند آنژیوپلاستی با بالن مشکل کنونی فرد را درمان می‌کنند اما روند بیماری زمینه‌ای را متوقف نمی‌سازند.
ایجاد تغییرات سالم در شیوه زندگی مطابق با رهنمودهایی که از چندین دهه تحقیقات بدست آمده‌اند نه تنها سبب پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شوند بلکه خطر ابتلا به بیماری‌های خطرناکی مثل سرطان و دیابت  (بیماری قند خون) را نیز کاهش می‌دهند.

 

عوامل خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی

برخی عوامل‌خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی قابل کنترل هستند، در حالیکه سایر عوامل‌خطر تحت کنترل ما نیستند. برخی از عوامل خطری که شما را تحت تأثیر قرار می‌دهند، ممکن است در طول زندگی شما دچار تغییر شوند. البته داشتن یک یا چند عامل خطر اصلی بیماری‌های قلبی‌عروقی به این مفهوم نیست که فرد بطور حتم مبتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی شده یا در اثر آنها می‌میرد. در واقع هر چه تعداد این عوامل خطر بیشتر باشد، فرد به احتمال بیشتری به بیماری قلبی‌عروقی مبتلا خواهد شد. با آگاهی از عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی، می‌توان میزان خطر احتمالی را تا حد امکان کاهش داد.

عوامل خطری که قابل کنترل نمی‌باشند عبارتند از :

جنسیت :
مردان نسبت به زنان در سنین پایین‌تری دچار حملات قلبی می‌شوند. زنان پیش از یائسگی بدلیل وجود هورمون‌های جنسی خود در مقابل بیماری‌های قلبی‌عروقی محافظت می‌شوند. با این حال هنوز هم بیماری‌های قلبی‌عروقی علت اصلی مرگ‌ومیر در زنان می‌باشند. پس از یائسگی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی در زنان شروع به افزایش می‌کند. پس از 65 سالگی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی در زنان مشابه مردان همسن خود بوده و حتی پس از 75سالگی، زنان نسبت به مردان همسن خود در معرض خطر بیشتر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌باشند.

افزایش سن:
با افزایش سن خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی افزایش می‌یابد. بیش از 80 درصد افرادیکه بدلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌میرند، بیش از 65 سال سن دارند. با افزایش سن، عملکرد قلب ضعیف‌تر می شود، دیواره‌های قلب ضخیم‌تر می‌شوند، قدرت پمپ کردن قلب کمتر می‌شود و دیواره‌های سرخرگ‌ها ممکن است سفت و باریک‌تر شوند. علاوه بر سفت و سخت شدن سرخرگ‌ها (تصلب شرایین یا آترواسکلروز)، ابتلا به سایر بیماری‌ها مانند فشارخون بالا نیز ممکن است مشکل را تشدید کنند. پر واضح است که این روند تحت تأثیر شیوه زندگی از جمله رژیم غذایی و فعالیت جسمانی   است.

ژنتیک:
بیماری‌های قلبی‌عروقی درخانواده‌ها به شکل ژنتیکی بوده و افرادیکه دارای پدر و مادر یا برادر و خواهر دچار بیماری سرخرگ کرونری هستند به احتمال بیشتری به این بیماری‌ها مبتلا می‌شوند. افزایش خطر زمانی بیشتر است که فرد سابقه‌ای از مرگ در یکی از اعضای خانواده بدلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی در سنین پایین را داشته باشد (یعنی مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی در سن زیر 55 سال در مردان و زیر 65 سال در زنان). قومیت و نژاد هم در ایجاد بیماری‌های قلبی‌عروقی نقش دارند. سیاه‌پوستان بدلیل فشارخون بالاتر نسبت به سفیدپوستان در معرض خطر بیشتری می‌باشند. فعلا نمی توان مواد ژنتیکی خود را تغییر داد، اما آگاهی از وضعیت ژنتیکی در انسان باعث می‌شود که فرد سایر عوامل خطر قابل کنترل را بهتر مدیریت نماید.

 

عوامل خطر عمده‌ای که قابل کنترل، قابل اصلاح و یا قابل درمان هستند عبارتند از:

کلسترول خون بالا:
افزایش سطح کلسترول خون بطورمستقیم خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی را افزایش می‌دهد. کلسترول ماده چربی مانندی است که درخون حمل می‌شود، البته کلسترول اضافی از طریق غذاهایی با منشاء حیوانی مثل گوشت، تخم مرغ و لبنیات وارد بدن می‌شود.

 

فشارخون‌بالا (هیپرتانسیون):
  فشارخون‌بالا خطر ایجاد بسیاری از بیماری‌های قلبی‌عروقی  مانند بیماری سرخرگ‌های کرونری، حمله قلبی، نارسایی کلیه، نارسایی احتقانی قلب و سکته مغزی را افزایش می دهد. سایر عوامل دیگری  مانند چاقی، سوء مصرف الکل، رژیم غذایی ناسالم یا عدم فعالیت جسمانی نیز می‌توانند در ایجاد فشارخون بالا دخیل باشند، البته ممکن است انسان بدون وجود هیچ یک از این عوامل، باز هم مبتلا به فشارخون بالا شود .

 

چاقی و اضافه وزن:
چاقی و افزایش وزن بدن در ایجاد خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی مستقل از سایر عوامل خطر دخیل می‌باشد، چرا که سبب افزایش بارکاری قلب می‌شود. چاقی فشارخون را افزایش داده، اثرات مضری برروی کلسترول داشته و در ایجاد بیماری قند خون (دیابت) دخیل می‌باشد.

 

عدم فعالیت جسمانی: 
شیوه زندگی غیرفعال سبب افزایش خطر ابتلا به اضافه‌وزن، سطح کلسترول خون‌بالا، فشارخون‌بالا و دیابت (بیماری قند خون) می‌شود. ورزش منظم حتی درحد متوسط، سبب کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شود.

 

بیماری قند خون یا دیابت نوع 2:
ابتلا به دیابت، فرد را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد. درحدود 65 تا 75 درصد افراد مبتلا به دیابت به علت ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌میرند. کنترل دیابت ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی را نیز کنترل کند .

 

سیگار:
افراد سیگاری نسبت به افراد غیرسیگاری علاوه بر افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه، در معرض خطر بیشتر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی نیز می‌باشند. استعمال سیگار سبب افزایش تعداد ضربان قلب و انقباض سرخرگ‌ها شده و در انسداد سرخرگ‌ها توسط پلاک دخالت نموده و ممکن است منجر به ضربان نامنظم قلب (آریتمی) شود. همچنین سبب افزایش میزان خطر لخته شدن خون و در نتیجه حمله قلبی و سکته مغزی می‌گردد. حتی تماس با دود سیگار موجب افزایش میزان بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی در افراد غیرسیگاری می‌گردد.

یائسگی زودرس:
زمانیکه یک زن  دچار یائسگی زودرس می‌گردد (خواه به شکل طبیعی و خواه بدلیل جراحی) وی درمعرض خطر بیشتر ابتلا به بیماری سرخرگ‌های‌کرونری قرار می‌گیرد.

سایر عوامل موثر که عوامل مداخله‌کننده نامیده می‌شوند نیز با بیماری‌های قلبی‌عروقی مرتبط می‌باشند، اما اهمیت آنها هنوز بطور کامل شناخته نشده یا مورد سنجش قرار نگرفته‌اند. این عوامل عبارتند از:

استرس:
به نظر می‌رسد که استرس (بویژه‌ دربرخی‌افراد) سبب افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شود. شاید علت این افزایش میزان خطر، بالا رفتن تعداد ضربان قلب و فشارخون و آسیب به سرخرگ‌ها بدلیل استرس می‌باشدکه با گذشت زمان روی می دهد. همچنین ممکن است استرس در ایجاد سایر رفتارهای مخاطره‌آمیز مثل تغذیه بیش از حد، استعمال دخانیات و سوء مصرف الکل دخیل باشد.



الکل:
مطابق دستور صریح اسلام، نوشیدن الکل مجاز نیست. اگر پیرو سایر ادیان الهی هستید، توجه داشته باشید که نوشیدن الکل می‌تواند فشارخون را افزایش داده و اثر منفی بر روی سطح کلسترول و تری‌گلیسرید (چربی خون) داشته باشد و ممکن است منجر به ایجاد ضربان نامنظم قلبی (آریتمی) گردد.

قرص‌های ضدبارداری:
قرص‌های ضدبارداری ممکن است سبب افزایش‌ خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی در افراد سیگاری یا مبتلا به فشارخون‌بالا بویژه در افراد بالای 35 سال شوند. قرص‌های ضدحاملگی جدید حاوی سطح هورمون کمتری نسبت به قرص‌های قبلی می‌باشند و مستقل از سایر عوامل خطر بطور عمومی ایمن تلقی می‌شوند. پس از 35 سالگی بدلیل افزایش خطر ابتلا به حمله قلبی و لخته شدن خون، افراد سیگاری نباید از قرص‌های ضدحاملگی استفاده کنند.